DODATEK: Posłuchaj dodatkowo w drodze do kolejnego punktu

Wielki Refektarz to najbardziej reprezentacyjna sala w zamku. Jej wymiary to 30 na 15 metrów, a wysokość sięga 9-ciu metrów. To tu wielki mistrz przyjmował przybywających do Malborka posłów, gości i kwiat rycerstwa zachodniego, tu organizował uczty. Tu wreszcie odbywały się kapituły zakonne. Z tamtych czasów pozostała wspaniała architektura.

Nad głównym wejściem do Refektarza znajduje się „Koronacja Marii”. To bardzo ważny dla Krzyżaków motyw, gloryfikujący ich Patronkę. Maria otrzymuje koronę z rąk swojego syna i odbiera w ten sposób nagrodę za wypełnienie misji swojego życia. Na podobną nagrodę mogli liczyć wszyscy Ci, którzy nie bacząc na niebezpieczeństwa walczyli ze złem tego świata, z poganami – bracia zakonu Niemieckiego oraz przybywający na ich zaproszenie krzyżowcy.

W posadzce znajdują się przykryte metalowymi pokrywami otwory – To krzyżacki system ogrzewania pomieszczeń przy użyciu ciepłego powietrza. Pod Refektarzem znajduje się piec, w którym rozpalając ogrzewano kamienie, a pozyskane ciepło rozprowadzano kanałami do wnętrza.

Uczta w Wielkim refektarzu to było dopiero wydarzenie! Panowie zakonni starali się olśnić swoich zacnych gości przepychem wytrawnych potraw, występami żonglerów, śpiewaków, tancerek, grajków i tresowanych zwierząt. A wszystko to w celu zjednania zakonowi potężnych i możnych przyjaciół.

Służba i kucharze całymi dniami uwijali się znosząc wciąż nowe pyszności z przyległej kuchni: prosięta i ptactwo, pieczone w całości, ryby, ogromne bochny chleba, warzywa. Nawet ogony bobrów były serwowane! Brakujące zapasy donoszono z leżących bezpośrednio pod Wielkim Refektarzem piwnic.

Nie spożywano potraw na sucho. Wina i piwa nigdy na stołach nie brakowało. Podawano je w wielkich cynowych dzbanach.

Wielki Refektarz połączony był z Pałacem wielkich mistrzów, z którym stanowił jeden zespół.

Pałac Wielkich Mistrzów należy do najwspanialszych późnogotyckich zabytków rezydencjonalnej architektury gotyckiej. Budowę rozpoczęto już w początkach XIV w. a sfinalizowano na przełomie XIV i XV stulecia. Była to rezydencja godna jednego z największych panów terytorialnych ówczesnej Europy. Po przeniesieniu w 1309 r. do Malborka domu głównego Zakonu z Wenecji i podboju Pomorza Gdańskiego, wielki mistrz stanął na czele świetnie zorganizowanego i prosperującego państwa zakonnego. Tym samym z przełożonego wspólnoty zakonnej przeistoczył się we władcę feudalnego, zarządzającego potężnym terytorium i prowadzącego wielką politykę. Upaństwowienie pruskiej gałęzi zakonu doprowadziło w końcu do jej sekularyzacji w 1525 r.
Od góry widzimy część reprezentacyjną Pałacu. Poniżej znajdują się jeszcze trzy kondygnacje pomieszczeń. Piętro niżej, w Przyziemu, funkcjonowała kancelaria wielkich mistrzów. Poniżej znajdowały się pomieszczenia magazynowe.
Zespół prywatnych apartamentów wielkich mistrzów przylegał do Wielkiego Refektarza. To kilka pomieszczeń, w których najwyżsi dostojnicy zakonni przebywali na co dzień. Są one ogrzewane nie tylko kominami, ale także znanym nam już systemem grzewczym.

Była to Sypialnia malutkie i ogrzewane wnętrze gdzie na ścianach zachowała się unikalna dekoracja malarska. Przedstawiająca bardzo popularne w średniowieczu cztery Święte: Dorotę, Katarzynę, Barbarę i Małgorzatę.
Kolejno znajdowała się w tej cześci bogato w średniowieczu wyposażona kaplica służyła wielkim mistrzom do prywatnych nabożeństw, modlitwy i kontemplacji. Wyposażenie nie zachowało się do naszych czasów. W okresie nowożytnym kaplica straciła na znaczeniu, przestała pełnić funkcje sakralne.

Wsparty na jednej kolumnie Letni Refektarz, stosownie do nazwy, używany był w okresie wiosenno-letnim. Odbyło się tu wiele audiencji, uczt, narad i posłuchań. To wnętrze o doniosłym znaczeniu historycznym, a przy tym rzadkiej urody. W czasach krzyżackich było bardzo bogato i kolorowo zdobione. Ściany miały kolor czerwieni, a sklepienia pokrywała roślinna wić.
Nad okapem kominka, w ścianę wmurowany został fragment kamiennej kuli. To pamiątka oblężenia zamku przez wojska króla polskiego Władysława Jagiełły w 1410 r. Legendę związaną z kamienną kulą posłuchacie Państwo w części „O kuli wystrzelonej z drugiej strony nogatu.
Refektarz Zimowy pełnił analogiczne do Letniego Refektarza funkcje, tyle że w okresie jesienno-zimowym. Stąd jego mniejsze rozmiary, mniejsza liczba okien oraz wyloty kanałów systemu grzewczego.

Piwnice pod Pałacem Wielkich Mistrzów i Wielkim refektarzem powstawały w I połowie XIV w. To oryginalna substancja zabytkowa, w której widać kolejne przebudowy, zmiany koncepcji, zniszczenia. To piękna, surowa architektura, po raz pierwszy udostępniona do zwiedzania w 2009 r. piwnice znajdują się na poziomie gruntu. Zamek malborski zbudowano bowiem na wzgórzu, a jego skrzydła na zboczach.

Upływające stulecia odcisnęły na Wielkim Refektarzu wielkie piętno. Jego fundamenty okazały się zbyt słabe dla raczej bagnistego podłoża. Wraz z opadającym poziomem wód gruntowych osiadały również fundamenty. Najpóźniej od lat siedemdziesiątych ostatniego stulecia widoczne były głębokie rysy w sklepieniach Wielkiego Refektarza a jego ściany zaczęły się niebezpiecznie odchylać. W roku 1982 zamknięto całe skrzydło zachodnie zamku. Przystąpiono do działań zabezpieczających.

Ratowanie refektarza powierzono wysoko wyspecjalizowanej firmie ze Szwecji. Prace polegały m. in. na odsłonięciu starych fundamentów i zainstalowaniu pod nimi specjalnych „mikropali“. Zabieg ten doprowadził do utraty kilku piwnic, gdyż trzeba je było wypełnić pianobetonem. Mimo to warto było, udało się przecież uratować Wielki Refektarz!